Cultivation of Fenugreek: देशातील शेतकरी (farmer) आता हळूहळू जागरूक होत आहेत. पारंपारिक पिकांबरोबरच त्यांनी अल्पावधीत जास्त उत्पन्न देणारी पिकेही घेण्यास सुरुवात केली आहे. या दरम्यान शेतकरी हंगामी भाजीपाला (vegetables) लागवडीकडे वळला आहे. मेथी हे सुद्धा असेच एक पीक आहे, जे शेतकऱ्याला फार कमी वेळात योग्य नफा मिळवून देते.
मेथीच्या पानांपासून ते धान्य विकले जाते –
मेथीच्या दाण्यांपासून ते पान आणि हिरव्या भाज्यांपर्यंत ते बाजारात हाताने विकले जातात. मेथी आरोग्यासाठीही खूप फायदेशीर आहे. मेथी पिकापासून चांगले उत्पादन घ्यायचे असेल तर पुसा कसुरी (Pusa Kasuri), आरटीएम-305, राजेंद्र क्रांती एएफजी-2 आणि हिसार सोनाली (Hisar Sonali) या वाणांची लागवड आपल्या शेतात करता येईल.
मेथीची पेरणी कशी करावी?
पेरणीपूर्वी 8 ते 12 तास मेथी दाणे पाण्यात भिजवून ठेवा आणि 4 ग्रॅम थायरम, 50% कार्बेन्डाझिम किंवा गोमूत्र वापरून सेंद्रिय बीज प्रक्रिया (organic seed processing) करून रासायनिक प्रक्रिया केली जाऊ शकते. कृपया सांगा की बीजप्रक्रिया केल्यानंतर 8 तासांनी मेथीचे दाणे शेतात लावावेत.
फवारणी किंवा ड्रिल पद्धतीने त्याची पेरणी शेतात केली जाते. यासाठी मातीचे pH मूल्य 6 ते 7 च्या दरम्यान असावे. मेथी पेरणीसाठी सप्टेंबर हा सर्वोत्तम महिना आहे. मैदानी भागात पेरणीसाठी सप्टेंबर ते मार्च हा काळ, तर डोंगराळ भागात जुलै ते ऑगस्ट हा काळ सर्वोत्तम मानला जातो.
सिंचन प्रक्रिया –
मेथीच्या झाडांना जास्त सिंचनाची गरज नसते. मेथीच्या उगवणासाठी शेतात ओलावा आवश्यक असतो. त्यामुळे शेतात ओलावा टिकवून ठेवण्यासाठी वेळोवेळी पाणी द्यावे.
कापणी कधी करायची?
मेथीचे पीक तयार होण्यासाठी 130 ते 140 दिवसांचा कालावधी लागतो. जेव्हा पानांवर पिवळा रंग दिसू लागतो तेव्हा त्यांची काढणी करावी. पीक काढणीनंतर त्याची झाडे उन्हात चांगली वाळवावीत. वाळलेल्या पिकातील दाणे यंत्राच्या साहाय्याने काढावेत.
एक हेक्टर शेतात सुमारे 12 क्विंटल उत्पादन मिळते. मेथी बियांचा बाजारभाव मोठ्या प्रमाणात प्रति क्विंटल 5 हजार रुपये आहे. अशा परिस्थितीत एक हेक्टरमध्ये मेथीची लागवड (Cultivation of Fenugreek) केल्यास शेतकऱ्याला चांगला नफा मिळू शकतो.