PM Fasal Bima Yojana: लागवडीदरम्यान कधी-कधी पाऊस-गारपीट किंवा वादळामुळे शेतकऱ्यांचे पीक उद्ध्वस्त होते. अशा स्थितीत अनेक शेतकऱ्यांसमोर उदरनिर्वाहाचे संकट उभे ठाकले आहे. शेतकर्‍यांचा विमा न मिळाल्याने नुकसान झालेल्या पिकाची भरपाई (Crop compensation) त्यांना घेता येत नाही. या सर्व परिस्थिती लक्षात घेऊन सरकारने प्रधानमंत्री फसल विमा योजना (Pradhan Mantri Fasal Vima Yojana) सुरू केली होती.
या योजनेंतर्गत शेतकर्‍याचे वैयक्तिक नुकसान (Personal loss) झाले असले तरी त्यांना त्याचा लाभ मिळणार आहे. पूर्वी सामूहिक पातळीवर खराब पिकावरच नफा मिळत असे. नैसर्गिक आपत्ती (Natural disasters) मुळे झालेल्या नुकसानीची भरपाई शेतकऱ्यांना विमा कंपनीअंतर्गत मिळते.
किसान क्रेडिट कार्ड (Kisan Credit Card) किंवा सहकारी बँकांकडून कर्ज घेणाऱ्या शेतकऱ्यांना स्वयंचलित बँकेद्वारे विमा मिळतो. ते शेतकरी देखील या योजनेचा लाभ घेण्यास पात्र असतील, ज्यांनी किसान क्रेडिट कार्ड बनवले आहे किंवा बनवले आहे किंवा त्यांच्याकडे सहकारी बँकेचे कर्ज नाही.
दुसरीकडे, तुम्ही पंतप्रधान फसल विमा योजनेंतर्गत, ई-फ्रेंड किंवा किओस्क (E-friend or kiosk) किंवा इतर कोणत्याही माध्यमातून पीक विमा काढला असला तरीही, तुम्ही या योजनेचा लाभ घेऊ शकाल.
या योजनेंतर्गत पीक कर्ज घेणारे शेतकरी, बिगर कर्जदार शेतकरी, भागधारक यांचा समावेश करण्यात येणार आहे. भागधारक शेतकर्‍यांच्या संदर्भात स्पष्ट करण्यात आले आहे की, शेतकरी ज्या जिल्ह्यामध्ये रहिवासी आहे, त्या जिल्ह्याच्या परिघ क्षेत्रात फक्त वितरणाची जमीन वैध असेल.
A. कर्जबाजारी शेतकरी –
- प्रादेशिक ग्रामीण बँक, वाणिज्य बँक आणि जमीन विकास बँक इत्यादींनी अधिसूचित केलेल्या युनिट क्षेत्रासाठी त्या क्षेत्रातील अधिसूचित पिकाचा विमा कालमर्यादेत मिळणे बंधनकारक आहे. शेतकऱ्यांनी पीक विमा काढणे पूर्णपणे ऐच्छिक आहे, परंतु कर्जदार शेतकऱ्यांना या योजनेपासून दूर राहण्यासाठी शेवटच्या तारखेच्या ७ दिवस आधी संबंधित बँकेकडे घोषणापत्र सादर करावे लागेल, जर तुम्ही असे केले नाही तर , तर या योजनेतील शेतकऱ्याच्या खात्यातून प्रीमियम कापला जाईल
B. बिगर कर्जदार शेतकरी –
बिगर कर्जदार शेतकरी जवळच्या कोणत्याही बँकेतून विमा घेऊ शकतात. याशिवाय विमा कंपनीचे अधिकृत विमा एजंट आणि नॅशनल क्रॉप इन्शुरन्स पोर्टलद्वारेही विहित प्रक्रियेनुसार पीक विमा काढता येतो.
बिगर कर्जदार शेतकऱ्यांसाठी आवश्यक कागदपत्रे :-
- विम्यासाठी सादर केलेल्या क्षेत्रामध्ये पेरलेल्या/पेरलेल्या पिकाची स्वत: प्रमाणित नवीनतम जमाबंदी प्रत सादर करावी लागेल.
- स्वयं-प्रमाणित घोषणापत्र ज्यामध्ये प्रत्येक गोवरचे एकूण क्षेत्रफळ, प्रस्तावित गोवरचे क्षेत्रफळ, मालकाचे नाव आणि विम्याचा प्रकार (स्वतःचे, कुटुंब किंवा शेअरिंग) सादर करावे लागतील
- बँकेच्या पासबुकची प्रत द्यावी लागेल
- शेअरहोल्डर शेतकऱ्यांना शेतमालकाचे प्रमाणपत्र सादर करावे लागेल आणि शेतकऱ्यालाही त्याचे अधिवास प्रमाणपत्र सादर करावे लागेल
- शेअरहोल्डर शेतकरी आणि शेतमालक यांना त्यांच्या आधार कार्डची स्वयं साक्षांकित प्रत सादर करावी लागेल
- विमा कंपनीचे अधिकृत एजंट/प्रतिनिधी बिगर कर्जदार आणि शेअर पीक घेणार्‍या शेतकर्‍यांकडून प्रीमियम रोखीने मिळवू शकतात, परंतु कंपनीला प्रीमियम फक्त NEFT/RTGS द्वारे भरावा लागेल.
- बिगर कर्जदार शेतकऱ्याला देय असलेल्या विमा दाव्याची रक्कम थेट संबंधित शेतकऱ्याच्या बँक खात्यावर बँकेमार्फत हस्तांतरित केली जाईल.
तुम्हाला कोणत्या परिस्थितीत विम्याचा लाभ मिळेल :-
- खरीप पिकांमध्ये कमी पाऊस किंवा प्रतिकूल हवामानामुळे पेरणी न झाल्यास (अयशस्वी/अडथळ पेरणी)
- उभ्या पिकात (पेरणीपासून काढणीपर्यंत) पूर, दीर्घकाळ दुष्काळ, पूर, कीड, रोग, पूर, विजांचा कडकडाट, वादळ, गारपीट, चक्रीवादळ यांमुळे होणारे उत्पन्नाचे नुकसान यात समाविष्ट केले जाईल.
- चक्रीवादळ, चक्रीवादळ, अवकाळी पाऊस, गारपिटीमुळे शेतात किंवा कापणीनंतर सुकविण्यासाठी धान्याच्या कोठारात ठेवलेल्या पिकाला झालेल्या वैयक्तिक नुकसानीसाठी पीक काढल्यानंतर जास्तीत जास्त 14 दिवसांच्या कालावधीसाठी विमा वैध आहे.
प्रीमियम :- खरीप, रब्बी आणि व्यावसायिक/बागायती पिकांसाठी प्रीमियम अनुक्रमे 2, 1.5 आणि 5 टक्के निश्चित करण्यात आला आहे.