RBI : भारतीय नोटांबाबत लवकरच मोठा बदल पाहायला मिळू शकतो. वास्तविक, नोटांवर भारताचे 11 वे राष्ट्रपती आणि मिसाईल मॅन डॉ एपीजे अब्दुल कलाम आणि रवींद्रनाथ टागोर यांची छायाचित्रे लावण्याची तयारी सुरू आहे. आतापर्यंत भारतीय चलनी नोटांवर राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांचाच फोटो छापला जात होता.
भारतीय नोटांबाबत आरबीआय आणि वित्त मंत्रालय लवकरच मोठा बदल करण्याच्या तयारीत आहेत. एपीजे अब्दुल कलाम आणि रवींद्रनाथ टागोर यांचा फोटो आता लवकरच भारतीय नोटांवर दिसू शकतो.असे झाल्यास भारतात प्रथमच महात्मा गांधींव्यतिरिक्त अन्य व्यक्तिमत्त्वाचे चित्र नोटेवर दिसेल.
न्यू इंडियन एक्सप्रेसमधील वृत्तानुसार, वित्त मंत्रालय आणि भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) आता बँक नोटांची नवीन मालिका आणण्याचा विचार करत आहेत ज्यात टागोर आणि कलाम यांचे वॉटरमार्क केलेले फोटो असतील.
आरबीआय पहिल्यांदाच नोटांवर महात्मा गांधींव्यतिरिक्त प्रसिद्ध व्यक्तींचे फोटो वापरण्याचा विचार करत आहे. अहवालानुसार, गांधी, टागोर आणि कलाम यांच्या वॉटरमार्क केलेल्या छायाचित्रांचे दोन वेगवेगळे नमुने आरबीआय आणि सिक्युरिटी प्रिंटिंग अँड मिंटिंग कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (SPMCIL) ने आयआयटी-दिल्लीचे एमेरिटस प्राध्यापक दिलीप टी शहानी यांना वित्त मंत्रालयाच्या अंतर्गत पाठवले आहेत. प्राध्यापक शहानी यांना दोन संचांमधून निवडून ते सरकारच्या अंतिम विचारासाठी ठेवण्यास सांगितले आहे.
सरकारी सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, एक किंवा तीनही छायाचित्रे निवडण्याबाबतचा अंतिम निर्णय ‘सर्वोच्च स्तरावर’ होणाऱ्या बैठकीत घेण्यात येईल. सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, तीन वॉटरमार्क सॅम्पलच्या डिझायनिंगला अधिकृत मान्यता मिळाली होती.
अद्याप कोणताही ठोस निर्णय घेण्यात आलेला नाही, परंतु नोटांवर वैयक्तिक व्यक्तिमत्त्वांची वॉटरमार्क असलेली चित्रे समाविष्ट करण्याची शक्यता तपासण्यासाठी पावले उचलली गेली आहेत.
अमेरिकन डॉलरमध्येही वेगवेगळ्या लोकांची चित्रे आहेत.
जगात असे अनेक देश आहेत जिथे नोटांवर वेगवेगळ्या प्रकारची चित्रे वापरली जातात. उदाहरणार्थ, अमेरिकन डॉलर मूल्याच्या नोटांवर जॉर्ज वॉशिंग्टन, बेंजामिन फ्रँकलिन, थॉमस जेफरसन,
अँड्र्यू जॅक्सन, अलेक्झांडर हॅमिल्टन आणि अब्राहम लिंकन यांच्यासह 19व्या शतकातील काही राष्ट्राध्यक्षांची छायाचित्रे आहेत. वॉटरमार्कची तपासणी करणारे प्रोफेसर शहानी हे इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक इन्स्ट्रुमेंटेशनमध्ये माहिर आहेत. या वर्षी जानेवारी महिन्यात मोदी सरकारने त्यांना पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित केले होते.
सर्वोच्च सरकारी सूत्रांनुसार, 2017 मध्ये आरबीआयच्या नऊ अंतर्गत समितींपैकी एका समितीने 2020 मध्ये आपला अहवाल सादर केला. त्यात गांधींशिवाय टागोर आणि कलाम यांची वॉटरमार्क असलेली छायाचित्रे असावीत असा प्रस्ताव होता. बँक नोटांच्या नवीन मालिकेसाठी नवीन सुरक्षा वैशिष्ट्यांची शिफारस करण्यासाठी या समित्या स्थापन करण्यात आल्या होत्या.
2021 मध्ये, RBI ने त्यांच्या म्हैसूर स्थित रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया नोट मुद्रान प्रायव्हेट लिमिटेड आणि होशंगाबादमधील SPMCIL च्या सिक्युरिटी पेपर मिलला वॉटरमार्क नमुन्यांचे स्वतःचे संच तयार करण्यासाठी सूचना जारी केल्या. यानंतर आरबीआय आणि एसपीएमसीआयएलने सेटचे नमुने तपासणीसाठी पाठवले.