Reserve Bank of India : महिन्याच्या शेवटच्या दिवशी, रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने अशा लोकांना मोठा दिलासा दिला आहे जे आतापर्यंत चलनातून बाद झालेल्या 2,000 रुपयांच्या नोटा बदलू शकले नाहीत. मध्यवर्ती बँकेने अंतिम मुदत वाढवून 7 ऑक्टोबर 2023 केली आहे. यापूर्वी हे काम पूर्ण करण्याची अंतिम तारीख 30सप्टेंबर निश्चित करण्यात आली होती, ती काल संपली आहे. आता आरबीआयने आणखी सात दिवसांची मुदतवाढ दिली आहे.
RBI नुसार 2000 च्या नोटा कायदेशीर राहतील. जर एखाद्या व्यक्तीकडे त्या 2000 रुपयांच्या नोटा असतील तर त्यांना काळजी करण्याची गरज नाही. त्यांच्या जवळच्या बँकेत किंवा आरबीआयच्या प्रादेशिक कार्यालयात जाऊन ते सहजपणे बदलून घेता येतील. रिझर्व्ह बँकेने या संदर्भात एक परिपत्रक जारी केले आहे ज्यामध्ये म्हटले आहे की, चलनातून बाहेर काढलेल्या या नोटा आता 7 ऑक्टोबर 2023 पर्यंत बँकांमध्ये जमा केल्या जाऊ शकतात आणि इतर नोटांसोबत बदलल्या जाऊ शकतात.
7 ऑक्टोबरनंतर काय होणार?
सेंट्रल बँकेने आपल्या परिपत्रकात म्हटले आहे की, 7 ऑक्टोबरची नवीन मुदत संपल्यानंतरही जर 2000 रुपयांच्या नोटा बदलल्या नाहीत, म्हणजेच यानंतरही जर कोणाकडे 2000 रुपयांच्या नोटा शिल्लक राहिल्या तर तुम्ही किंवा बँक दोघेही या नोटा बदलू शकणार नाहीत. तुम्ही ते जमा करू शकणार नाही किंवा बदलू शकणार नाही. पण, या प्रकरणातही दिलासा देत, 7 ऑक्टोबरनंतर आरबीआयच्या 19 क्षेत्रीय कार्यालयांमधून नोटा बदलून घेता येतील, असे सांगण्यात आले आहे. 20,000 रुपयांपेक्षा अधिकच्या नोटा एकावेळी बदलता येत नाहीत.
19 मे रोजी वापरातून बाहेर काढण्यात आले
19 मे 2023 रोजी, भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने देशातील सर्वात मोठी चलनी नोट म्हणजे 2,000 रुपयांची नोट बंद करण्याची घोषणा केली होती आणि ती चलनातून बाहेर काढली होती. बाजारात सध्या असलेल्या या नोटा परत करण्याची सुविधा उपलब्ध करून देत, RBI ने बँका आणि मध्यवर्ती बँकेच्या 19 क्षेत्रीय कार्यालयांमार्फत परतावा किंवा बदलण्यासाठी 30 सप्टेंबर ही तारीख निश्चित केली होती. जेव्हा मध्यवर्ती बँकेने 2,000 रुपयांच्या नोटा चलनातून बाद करण्याची घोषणा केली होती, तेव्हा डेटा सादर करताना म्हटले होते की, RBI नुसार 31 मार्च 2023 पर्यंत 3.56 लाख कोटी रुपयांच्या नोटा चलनात होत्या.
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने सप्टेंबरच्या सुरुवातीला जारी केलेल्या आकडेवारीनुसार, 31 ऑगस्टपर्यंत चलनात असलेल्या एकूण 2,000 रुपयांच्या नोटांपैकी 93 टक्के नोटा आरबीआयकडे परत आल्या होत्या. त्याच वेळी, सप्टेंबरच्या सुरुवातीपर्यंत सुमारे 24,000 कोटी रुपयांच्या नोटा बाजारात होत्या. आता सप्टेंबर महिन्यात हा आकडा वाढला आहे.
आरबीआयने जारी केलेल्या नवीन आकडेवारीवर नजर टाकल्यास 31 मार्च रोजी चलनात असलेल्या एकूण 2,000 रुपयांच्या नोटांपैकी 96 टक्के नोटा बँका आणि प्रादेशिक कार्यालयांमधून परत आल्या आहेत. केंद्रीय बँकेच्या म्हणण्यानुसार, 29 सप्टेंबर 2023 पर्यंत 3.42 लाख कोटी रुपयांच्या नोटा परत आल्या होत्या आणि आता 0.14 लाख कोटी रुपयांच्या नोटा बाजारात शिल्लक आहेत.
2,000 रुपयांची नोट नोव्हेंबर 2016 मध्ये बाजारात दाखल झाली होती. जेव्हा सरकारने चलनात असलेल्या सर्वात मोठ्या चलनी नोटा म्हणजेच ५०० आणि १००० रुपयांच्या नोटा चलनातून काढून टाकण्याची घोषणा केली तेव्हा ती बाजारात आली. नोटाबंदीनंतर, रिझर्व्ह बँकेने बंद केलेल्या ५०० रुपयांच्या नोटेऐवजी नवीन नोट जारी केली होती आणि १,००० रुपयांच्या नोटेऐवजी २,००० रुपयांची नोटही जारी केली होती. तथापि, इतर मूल्यांच्या नोटा पुरेशा प्रमाणात चलनात आल्यावर, RBI ने 2018-19 वर्षापासून 2000 रुपयांच्या नोटांची छपाई थांबवली. यानंतर, 19 मे 2023 रोजी, क्लीन नोट पॉलिसी अंतर्गत ही मोठी नोट चलनातून बाहेर काढण्याची घोषणा करण्यात आली.